Na wstępie należy zauważyć, że przedmiotowa nowelizacja (o długiej nazwie: „ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw”) została ogłoszona w Dzienniku Ustaw w dniu 13 września 2023 r., i zawiera dwie grupy przepisów, w zależności od terminu ich wejścia w życie.
Co zmieni się w procedowaniu spraw Frankowiczów?
Do pierwszej grupy przepisów, które wchodzą w życie od dnia 28 września 2023 r., należą w szczególności:
- wprowadzenie zasady 1-osobowego składu sądu II instancji (zarówno w postępowaniach apelacyjnych, jak i zażaleniowych) – co dotyczy również spraw pozostających w toku na dzień wejścia tej zmiany w życie, czyli bez wydanego postanowienia o zamknięciu rozprawy (w takich sytuacjach sprawę przejmuje ten sędzia z dotychczasowego składu 3-osobowego, który miał być sędzią-sprawozdawcą),
- wprowadzenie nowego zażalenia (poziomego, tj. rozpoznawanego przez inny skład tego samego sądu) – na odmowę przez sąd II instancji uzasadnienia jego orzeczenia i jego doręczenia,
- zmiana zasad opłaty sądowej od wniosku o pisemne uzasadnienie postanowienia – w przypadku postanowień niedotyczących „istoty sprawy” (czyli np. w przypadku postanowień w przedmiocie wniosku o zabezpieczenie powództwa) ustawodawca wprowadził nową stawkę: 30 zł (w miejsce dotychczasowej 100 zł),
- zmiana zasad opłaty sądowej od wniosku o zawezwanie do próby ugodowej w sprawach o prawa majątkowe (czyli w przypadku kredytu: o zapłatę i o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego umowy kredytu):
(1) w miejsce dotychczasowej opłaty stosunkowej (liczonej jako 1% od kwoty żądania) ustawodawca wprowadza opłatę stałą, w dwóch stawkach: 120 zł przy żądaniu do 20.000 zł oraz 300 zł przy wyższej kwocie żądania,
(2) zwrot wnioskodawcy 3/4 uiszczonej opłaty od wniosku o zawezwanie w przypadku zawarcia ugody sądowej w tym postępowaniu (co dotyczy również sytuacji złożenia wniosku o zawezwanie przed dniem 28 września 2023 r. i zawarcia ugody sądowej po tym dniu).
Czy wydawanie wyroków frankowych przyspieszy?
Do drugiej grupy przepisów, które wchodzą w życie od dnia 14 marca 2024 r., należą w szczególności:
- upoważnienie sądu do udostępniania stronom poszczególnych dokumentów z akt sprawy poprzez Portal Informacyjny Sądów Powszechnych,
- upoważnienie sądu do udostępniania biegłym sądowym dokumentacji z akt sprawy poprzez Portal Informacyjny Sądów Powszechnych (na potrzeby wydania przez nich opinii, co może znacznie przyspieszyć ich sporządzanie) – z czym wiąże się obowiązek każdego biegłego sądowego utworzenia swojego konta imiennego w tymże Portalu przed dniem 14 marca 2024 r.,
- wprowadzenie już na stałe dotychczasowych rozwiązań o charakterze tymczasowym (epizodycznym z uwagi na pandemię COVID-19) dotyczących możliwości przeprowadzania przez sąd rozprawy w formie zdalnej (wideokonferencji) – czemu towarzyszą nowe terminy procesowe dla strony:
(1) jeśli w zawiadomieniu/wezwaniu na rozprawę został wskazany stacjonarny tryb rozprawy – strona ma 7 dni od doręczenia tego pisma sądu na złożenie wniosku o przeprowadzenie rozprawy w formie zdalnej, przy czym we wniosku należy też podać swój adres poczty elektronicznej,
(2) jeśli w zawiadomieniu/wezwaniu na rozprawę został wskazany zdalny tryb rozprawy – najpóźniej na 3 dni robocze przed rozprawą strona może zgłosić zamiar zdalnego udziału (wystarczające jest wysłanie takiej wiadomości na adres poczty elektronicznej sądu, ze wskazaniem swojego adresu poczty elektronicznej), a jeśli tego zamiaru nie zgłosi, ma obowiązek stawić się w budynku sądu,
(3) 7 dni na złożenie sprzeciwu co do przesłuchania świadka (lub strony przeciwnej) w formie zdalnej poza salą sądową – termin ten jest liczony od dnia uzyskania przez stronę informacji o zamiarze sądu przeprowadzenia dowodu w taki sposób, a w przypadku uwzględnienia sprzeciwu sąd przesłuchuje świadka (lub stronę przeciwną) osobiście na sali sądowej,
- upoważnienie sądu do zwolnienia uczestników posiedzenia zdalnego z obowiązku powstania przed monitorem przy zabieraniu głosu,
- upoważnienie mediatora sądowego do przeprowadzenia posiedzenia mediacyjnego w formie zdalnej (wideokonferencji), za zgodą obu stron,
- zasada doręczenia profesjonalnym pełnomocnikom stron (adwokatom i radcom prawnym) wszelkich pism sądu wyłącznie za pośrednictwem Portalu Informacyjnego Sądów Powszechnych – za wyjątkiem m.in. pism procesowych przeciwnika procesowego i innych dokumentów niepochodzących od sądu (np. opinii biegłego), o ile sąd nie dysponuje ich kopią w postaci elektronicznej.
Generalnie zmiany należy ocenić jako korzystne dla kredytobiorców sądzących się z bankami, przy czym co do ostatniej z opisanych zmian komentatorzy zarówno z grona sędziów, jak i z grona profesjonalnych pełnomocników, podnoszą połowiczność tego nowego rozwiązania. Ustawodawca nadal nie przewiduje bowiem umożliwienia pełnomocnikom stron wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem ww. Portalu (w tym w relacjach dwustronnych między samymi pełnomocnikami) – co uczyniłoby proces cywilny bardziej transparentnym dla wszystkich zainteresowanych, a ponadto mogłoby wpłynąć na czas trwania samego postępowania.
