Umowy kredytowe powiązane z frankiem szwajcarskim oferowane przez PKO BP od lat budzą kontrowersje, głównie z powodu klauzul abuzywnych, czyli niedozwolonych postanowień umownych. Takie klauzule były powszechnie stosowane i niosły dla kredytobiorców poważne konsekwencje, zwłaszcza związane z ryzykiem kursowym franka szwajcarskiego. W rezultacie wielu kredytobiorców, którzy zdecydowali się na zobowiązania waloryzowane do franka, odczuło negatywne skutki działań banku. Wzrost kursu franka sprawił, że spłata tych zobowiązań stała się znacznie trudniejsza, a problematyczne postanowienia umowne są obecnie przedmiotem licznych spraw sądowych.
Czym są klauzule abuzywne w umowach frankowych?
Klauzule abuzywne to postanowienia w umowach, które są niezgodne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy konsumentów. Oznacza to, że takie postanowienie może być jednostronnie korzystne dla banku, a tym samym niekorzystne dla kredytobiorcy, co stawia go w oczywiście gorszej pozycji. Zgodnie z prawem, klauzule abuzywne są nieważne z mocy prawa i nie wiążą konsumenta. Dotyczy to również umów kredytowych, w tym zawieranych z PKO BP.
Najczęstsze klauzule abuzywne w umowach CHF PKO BP
1. Klauzule przeliczeniowe w umowach CHF
Jedną z najczęściej stosowanych klauzul abuzywnych w umowach kredytowych CHF jest klauzula przeliczeniowa, regulująca mechanizm przeliczania kwot wypłaty i spłaty kredytu CHF. Umowy często nie zawierały precyzyjnych informacji o metodzie ustalania kursu franka szwajcarskiego, na podstawie którego bank obliczał kwotę do wypłaty i wysokość rat kredytu. Kredytobiorcy pozbawieni byli wpływu na ten kurs, co prowadziło do braku przejrzystości i nieograniczonego ryzyka po ich stronie.
Przy wypłacie kredytu bank stosował kurs kupna franka, co oznaczało, że kwota kredytu w CHF była przeliczana na złote według kursu z dnia wypłaty. Kredytobiorcy nie mogli przewidzieć dokładnej kwoty, którą otrzymają, gdyż termin wypłaty mógł przypaść nawet kilka tygodni po podpisaniu umowy.
Przykładowe postanowienie abuzywne w zakresie wypłaty kredytu: „W przypadku wypłaty kredytu, stosuje się kurs kupna dewiz obwiązujący w PKO BP SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego.”
2. Klauzule abuzywne - spłacony kredyt we frankach
Podobne klauzule abuzywne stosowane były przy spłacie kredytu. Bank stosował kurs sprzedaży franka, co skutkowało różnymi kursami dla wypłaty i spłaty. Harmonogram spłat ustalany był we franku, lecz spłata następowała w złotych. Kredytobiorcy nie mogli wcześniej poznać dokładnej wysokości raty, ponieważ bank przeliczał ją według kursu z dnia spłaty. Przykładowa klauzula abuzywna w zakresie spłaty kredytu: „Potrącanie środków z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w walucie polskiej następuje w wysokości równowartości raty w walucie, według kursu sprzedaży dewiz obwiązującego w PKO BP SA w dniu wymagalności.”
3. Klauzule abuzywne a przeterminowane zadłużenie
Klauzule abuzywne dotyczą także zadłużenia przeterminowanego, czyli niespłaconych rat we właściwym terminie. Należność przeliczana jest wówczas według kursu sprzedaży dewiz z dnia przeterminowania. Przykładowe postanowienie abuzywne: „Niespłacenie przez Kredytobiorcę części albo całości raty w terminie umownym spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i zostaje przeliczona na walutę polską według kursu sprzedaży dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązującego w PKO BP SA w dniu, o którym mowa w § 13 ust. 3.”
4. Brak jasnych informacji o ryzyku walutowym
Kolejnym istotnym problemem w umowach kredytów CHF była niewystarczająca informacja o ryzyku związanym z wahaniem kursu walutowego. Wielu kredytobiorców nie zdawało sobie sprawy, że wzrost kursu franka szwajcarskiego mógłby spowodować wzrost salda zadłużenia nawet o kilkadziesiąt procent. W dokumentach kredytowych często brakowało precyzyjnych ostrzeżeń dotyczących tego ryzyka, co prowadziło do podejmowania decyzji kredytowych bez pełnej świadomości możliwych konsekwencji.
Zgodnie z przepisami prawa bank powinien szczegółowo informować konsumentów o ryzyku związanym z produktem finansowym, jakim jest umowa kredytowa. Choć w umowach często znajdowały się zapisy o możliwości zmiany kursu franka szwajcarskiego, brakowało jednak wyjaśnienia skali tego ryzyka oraz jego potencjalnych skutków dla wysokości rat kredytu i całkowitego zadłużenia.
Przykładowe postanowienie z umowy o ryzyku walutowym: „Kredytobiorca oświadcza, iż poniesie ryzyko zmiany kursów walutowych.”
Skutki klauzul abuzywnych dla Frankowiczów
Klauzule abuzywne w umowach kredytowych powiązanych do franka szwajcarskiego miały poważne skutki dla wielu kredytobiorców. Wzrost kursu franka szwajcarskiego w połączeniu z niekorzystnymi postanowieniami umów spowodowały, że wartość salda zadłużenia kredytobiorcy wyrażonego w walucie polskiej często rosło do poziomu, który znacznie przewyższał wartość pierwotnie zaciągniętego zobowiązania. W skrajnych przypadkach kredytobiorcy, którzy spłacali kredyt przez wiele lat, nadal byli winni bankowi więcej, niż wynosiła pierwotna kwota kredytu.
Co może zrobić kredytobiorca?
W przypadku wątpliwości, czy umowa kredytu zawiera klauzule niedozwolone, kredytobiorca powinien zacząć od jej dokładnej analizy. Jeśli umowa wykazuje opisane nieprawidłowości, możliwe jest rozpoczęcie dochodzenia roszczeń wobec banku, zarówno w trybie polubownym, jak i na drodze sądowej. Roszczenia kredytobiorcy mogą obejmować unieważnienie umowy kredytu oraz odzyskanie wpłaconych do banku środków. W efekcie, traktuje się umowę kredytową tak, jakby nigdy nie została zawarta.
