Dla osób posiadających kredyty frankowe nadchodzący rok może stać się czasem istotnych zmian i nowych wyzwań. Oprócz dotychczasowych trudności związanych z rosnącym kursem franka szwajcarskiego czy zawiłościami prawnymi, zmiany dla frankowiczów w 2025 roku mogą obejmować również nowe regulacje, wyroki sądowe lub oferty ugodowe, które będą wymagały głębszej analizy oraz dostosowania strategii działania. Warto już teraz zacząć przygotowywać się na te zmiany, aby z większą pewnością podejmować kolejne kroki w walce o swoje prawa.
Zmiany organizacyjne sądów a sprawy frankowe 2025
Zmiany organizacyjne w sądach mają na celu przyspieszenie rozpatrywania spraw związanych z umowami frankowymi. W tym kontekście powstanie wydział „frankowy” w Sądzie Apelacyjnym w Warszawie, który odgrywać będzie kluczową rolę jako sąd II instancji dla obu warszawskich Sądów Okręgowych. Już od 1 grudnia 2024 r. funkcjonuje także wydzielona sekcja „frankowa” w wydziale cywilnym Sądu Okręgowego w Poznaniu.
Przewiduje się, że w nowym roku mogą nastąpić kolejne zmiany organizacyjne, które wpisują się w zmiany dla frankowiczów 2025, zmierzające do skierowania spraw „frankowych” do wyspecjalizowanych składów sędziowskich w innych sądach okręgowych i apelacyjnych. Tego rodzaju działania mają zapewnić szybsze i bardziej efektywne rozstrzyganie sporów frankowych, co może przynieść istotne korzyści dla osób oczekujących na rozpatrzenie swoich spraw.
Digitalny Asystent Sędziego – Innowacyjne zmiany dla frankowiczów 2025
Ministerstwo Sprawiedliwości opracowuje innowacyjne rozwiązanie, które mogą znacząco usprawnić proces rozpatrywania spraw frankowych – Digitalny Asystent Sędziego (DAS). Narzędzie to, oparte na sztucznej inteligencji, obejmuje trzy kluczowe moduły:
- Baza orzeczeń TSUE – zawierająca kluczowe wyroki dotyczące około 200 zagadnień prawnych związanych ze sprawami frankowymi. Baza będzie regularnie aktualizowana i wyposażona w mechanizmy ułatwiające filtrowanie i przeszukiwanie.
- Cyfryzacja akt sądowych – w tym automatyczne oznaczanie dokumentów i usprawnienie przesyłania spraw między instancjami, co pozwoli na szybsze i bardziej efektywne zarządzanie dokumentacją.
- Kalkulator roszczeń wzajemnych – umożliwiający szybkie obliczenia matematyczne dotyczące roszczeń, eliminując konieczność powoływania biegłych z zakresu rachunkowości.
Pilotaż projektu odbędzie się w trzech parach sądów I i II instancji:
- Sąd Okręgowy Warszawa-Praga i Sąd Apelacyjny w Warszawie,
- sekcja „frankowa” Sądu Okręgowego w Poznaniu i Sąd Apelacyjny w Poznaniu,
- Sąd Okręgowy w Olsztynie i Sąd Apelacyjny w Białymstoku.
Wprowadzenie DAS to kolejny krok w kierunku przyspieszenia rozpatrywania spraw oraz zmniejszenia obciążenia sędziów, co wpisuje się w szersze zmiany dla frankowiczów w 2025 roku.
Cyfryzacja procesu również dla stron – zmiany dla frankowiczów 2025
Kolejnym ułatwieniem, które mogłoby przyspieszyć postępowania sądowe i usprawnić komunikację, jest planowana możliwość wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem internetowego Portalu Informacyjnego Sądów Powszechnych. Obecnie trwają prace nad odpowiednią nowelizacją procedury cywilnej, która w pierwszej kolejności miałaby objąć środki zaskarżenia, takie jak apelacje i zażalenia. To rozwiązanie, wpisujące się w szersze zmiany dla frankowiczów w 2025 roku, mogłoby stanowić istotny krok w kierunku pełnej cyfryzacji postępowań sądowych.
Proponowane zmiany w procedurze cywilnej a skutki dla frankowiczów 2025
Największe kontrowersje wzbudza projekt ustawy mającej usprawnić pracę sądów w sprawach frankowych, który został opracowany ponad dwa miesiące temu przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego. Do dziś projekt ten nie został ani opublikowany na stronie internetowej Ministra, ani skierowany do Sejmu. O jego założeniach wiadomo jedynie tyle, co członkowie Komisji ujawnili mediom.
Automatyczne wstrzymanie spłat kredytu – zmiany dla frankowiczów 2025
Jedną z propozycji nowelizacji korzystnych dla Frankowiczów jest wprowadzenie przepisu, który automatycznie wstrzymywałby obowiązek dalszej spłaty kredytu już z chwilą doręczenia bankowi pozwu konsumenta powołującego się na nieważność umowy. W efekcie toczące się i niezakończone postępowania zabezpieczające miałyby być umarzane z mocy prawa.
Niejasne pozostaje jednak, czy zmiana ta objęłaby także sprawy, w których wniosek o zabezpieczenie nie został złożony lub został prawomocnie oddalony. Ostateczne wyjaśnienie przyniesie opublikowany tekst projektu, który określi, czy czy wstrzymanie obowiązku spłaty będzie mieć:
- skutek wsteczny, na – zaistniały przed wejściem w życie nowelizacji – moment doręczenia bankowi pozwu konsumenta (tzn. również co do rat pobranych od tego momentu do dnia wejścia w życie nowelizacji),
- czy też jedynie skutek na przyszłość (tylko co do rat wymagalnych po dniu wejścia w życie nowelizacji).
Propozycja ta może przynieść istotne zmiany w sytuacji frankowiczów, ale jej rzeczywisty zakres i skutki wymagają dalszych analiz.
Odstępstwa proceduralne w sądach – kredyty frankowe 2025
Po drugie, projekt nowelizacji wprowadza istotne odstępstwa od ogólnych zasad procesowych, mające na celu usprawnienie postępowań sądowych. Do najważniejszych zmian należą:
- Łączenie postępowań – możliwość wspólnego prowadzenia i rozpoznawania spraw z powództwa konsumenta oraz banku, co ma przyspieszyć rozstrzyganie sporów.
- Wyrokowanie na posiedzeniach niejawnych – rozszerzenie możliwości wydawania wyroków w obu instancjach.
- Zdalne przesłuchania świadków – wprowadzenie opcji przesłuchania świadków w formie zdalnej lub pisemnej, nawet w przypadku sprzeciwu którejkolwiek ze stron.
- Zawieranie ugód zdalnie – możliwość uzgadniania i zatwierdzania ugód podczas zdalnych rozpraw, co znacznie ułatwia proces negocjacji.
- Elektroniczne zatwierdzanie ugód przed mediatorem – opcja zatwierdzenia ugód w formie cyfrowej, co może ograniczyć konieczność fizycznej obecności stron.
Zmiany te mają na celu nie tylko przyspieszenie postępowań, ale również zwiększenie dostępności procesu sądowego, co stanowi istotny element w kontekście spraw frankowych.
Kontrowersyjne ustępstwa na rzecz banków – zmiany dla frankowiczów 2025
Po trzecie, największe wątpliwości naszej kancelarii budzą zapisy projektu nowelizacji przewidujące dwa istotne ustępstwa na korzyść banków:
- Zniesienie ograniczeń dotyczących zarzutu potrącenia – zniesienie jakichkolwiek ograniczeń przedmiotowych i czasowych z art. 203(1) § 1 i 2 k.p.c. co do zgłoszenia zarzutu potrącenia w sprawach „frankowych” (pozostanie jedynie wymóg przedstawienia zarzutu w piśmie procesowym spełniających wymogi formalne podobne do pozwu),
- Nowa instytucja rozliczenia wzajemnych roszczeń –wniosku pozwanego o rozliczenie przez sąd w wyroku wzajemnych roszczeń stron z tytułu nieważności umowy oraz o zasądzenie ich różnicy.
Celem tych rozwiązań jest ograniczenie liczby nowych spraw z powództw banków, a także przyspieszenie definitywnego zakończenia sporu między stronami umowy. Nie jest jednak prawdą, że banki wybierają wszczęcie nowego procesu (swoim pozwem) zamiast złożenia zarzutu potrącenia (w sprawie z pozwu konsumenta) jedynie z uwagi na obostrzenia z art. 203(1) k.p.c. Wręcz przeciwnie, w praktyce zdarza się, że bank składa zarówno ewentualny zarzut potrącenia (jako obronę przed pozwem konsumenta), jak i ewentualny pozew (z wnioskiem o zawieszenie do czasu rozpoznania pozwu konsumenta).
Strategia banków w procesach frankowych – unikanie rozliczeń i wydłużanie sporów
Zasadniczym problemem procesów frankowych jest to, że banki przyjęły strategię unikania kategorycznego formułowania swoich roszczeń wynikających z nieważności danej umowy kredytu, odmowy dobrowolnego rozliczenia się z konsumentem takiej umowy (w oczekiwaniu na wyrok sądu) oraz dążenia do maksymalnego opóźnienia zakończenia sporu. Stąd właśnie wynika zgłaszanie przez bank roszczeń z nieważności wyłącznie w formie ewentualnej i warunkowej (zarówno w wezwaniu do zapłaty, jak i w potrąceniu lub w pozwie) – przy jednoczesnym podtrzymywaniu żądania dalszej realizacji przez konsumenta jego obowiązków z umowy kredytu, jako w całości ważnej i skutecznej.
Zarzut potrącenia jako narzędzie przedłużania niepewności konsumentów
Nawet zgłaszając zarzut potrącenia – stanowiący jednostronne oświadczenie woli co do rozliczenia wzajemnych wierzytelności z tytułu nieważności umowy kredytu – banki podtrzymują stanowisko o ważności w całości takiej umowy oraz o nieistnieniu wierzytelności wynikających z jej nieważności (zaprzeczając tym samym ich umorzeniu w drodze potrącenia, czyli zaprzeczając zamiarowi wywołania skutku z art. 498 § 2 k.c.).
Danie bankom możliwości składania aż do zamknięcia rozprawy sądu II instancji ewentualnego zarzutu potrącenia – oraz równie ewentualnego wniosku o rozliczenie przez sąd z urzędu ewentualnych roszczeń obu stron wynikających z ewentualnej nieważności umowy – prawdopodobnie nie skróci postępowań sądowych, lecz jedynie spetryfikuje stan zawieszenia i niepewności konsumenta co do jego sytuacji prawnej (np. czy cofnąć swój pozew po ewentulanym zarzucie potrącenia banku).
Wnioski pozwanego o rozliczenie roszczeń
Sama koncepcja wniosku pozwanego o rozliczenie przez sąd w wyroku wzajemnych roszczeń stron z tytułu nieważności umowy – bez formalnego zgłoszenia tych roszczeń sądowi przez pozwanego w drodze zarzutu potrącenia lub pozwu wzajemnego – bezprecedensowo przełamuje podstawowe zasady dyspozycyjności i kontradyktoryjności procesu cywilnego. Jest to również odrzucenie wielokrotnie powtórzonej przez Sąd Najwyższy wykładni art. 410 k.c., że świadczenia nienależne w rozumieniu tego przepisu opierają się na teorii „dwóch kondykcji”, a nie na teorii „salda” (m.in. w kolejnych uchwałach w sprawach III CZP 11/20, III CZP 6/21 i III CZP 25/22).
Zagrożenia dla procesu cywilnego i chaos w sprawach frankowych
Efektem wdrożenia proponowanych rozwiązań może być zatem jeszcze większy chaos. „Gospodarzem” procesu stanie się bowiem pozwany bank – niezainteresowany w dobrowolnym przyznaniu nieważności umowy kredytu i rozliczeniu jej skutków, za to wyposażony w jeszcze więcej wzajemnie wykluczających się form obrony. Zwłaszcza, jeśli wykorzystanie tych sprzecznych form obrony nie będzie niosło jakichkolwiek negatywnych skutków procesowych dla banku (w tym w zakresie kosztów procesu). Wg informacji przekazanych mediom przez członków Komisji jej projekt przewiduje np. preferencję dla banku w postaci zwrotu znacznej części opłaty sądowej od jego apelacji w przypadku jej cofnięcia w ciągu… sześciu miesięcy. Z drugiej strony, w pogoni za celami wyznaczonymi taką nowelizacją przez ustawodawcę, sądy mogą całkowicie stracić z pola widzenia nie tylko kwestię wymagalności wierzytelności banku (stanowiącej warunek skuteczności zarzutu potrącenia, art. 498 § 1 k.c.), ale też kwestię jej przedawnienia (wymagającej badania z urzędu, nawet bez zarzutu konsumenta, art. 117 § 2(1) k.c.).
Podsumowanie
Zgodnie ze starym porzekadłem prawników, jedyną stałą rzeczą w prawie są jego zmiany. Nowy rok 2025 nie będzie tu wyjątkiem. Warto mieć jednak nadzieję, że w ogólnym rozrachunku zmiany te będą korzystne dla Frankowiczów.
Zachęcamy do kontaktu z Kancelarią Mędrecki, Wilk i Wspólnicy. Nasza kancelaria specjalizuje się w prawie bankowym i ma bogate doświadczenie w prowadzeniu spraw dotyczących kredytów „frankowych”. Pomagamy naszym klientom w identyfikacji klauzul abuzywnych, składaniu reklamacji do banków oraz reprezentowaniu ich interesów przed sądem.
