BNP Paribas Bank Polska S.A. jest prawnym następcą trzech różnych instytucji finansowych – Banku Gospodarki Żywnościowej, Fortis Bank Polska oraz Dominet Banku – które oferowały umowy „frankowe”. Z tego powodu aktualni kredytobiorcy nie stanowią jednolitej grupy, ponieważ każda z tych instytucji stosowała inne wzorce umowne. Warto zauważyć, że w umowach frankowych przejętych przez BNP Paribas pojawiają się różnice wynikające z okresowych zmian w regulaminach stosowanych przez wcześniejszych kredytodawców.
Istota abuzywności umów kredytów frankowych w BNP Paribas
Kredyty frankowe w BNP Paribas (jako następcy prawnego Banku Gospodarki Żywnościowej, Fortis Bank Polska i Dominet Banku) charakteryzują się wspólnym typem waloryzacji walutowej. Są to tzw. kredyty denominowane, w których kwota kredytu w PLN miała zostać określana dopiero przy wypłacie, jako równowartość podanej w umowie kwoty w CHF. Warto zaznaczyć, że przeliczenie na złote realizował jednostronnie bank, stosując kurs kupna z własnej tabeli obowiązującej w dniu wypłaty, bez możliwości wpływu kredytobiorcy na ten proces.
Wzorce umów kredytów frankowych BNP Paribas
W umowach kredytów frankowych, przejętych przez BNP Paribas od poprzedników prawnych (Bank Gospodarki Żywnościowej, Fortis Bank Polska, Dominet Bank), znalazły się zapisy, które ograniczały możliwości kredytobiorców i zwiększały ich ryzyko. W szczególności:
- Umowy nie zobowiązywały banku do zastosowania kursu tabelowego obowiązującego w dniu złożenia przez kredytobiorcę dyspozycji wypłaty. Kredytobiorcy nie mieli możliwości wpływu na ostateczną kwotę wypłaty w PLN, nawet poprzez wybór dnia złożenia dyspozycji.
- Kredytobiorcy byli zobowiązani do pokrycia różnicy wynikającej ze zmiany kursu waluty pomiędzy datą zawarcia umowy a datą wypłaty. Oznaczało to konieczność dopłaty z własnych środków, aby zabezpieczyć cel kredytowania, co potwierdzało złotówkowy charakter celu kredytowania, brak możliwości wyboru waluty obcej jako waluty wypłaty, a także jednostronne wyliczenie przez bank kwoty CHF podanej w umowie jako „kwota kredytu”.
Wprowadzenie jednostronnych wyliczeń przez bank oraz brak możliwości wpływu na kluczowe aspekty umowy zwiększało ryzyko po stronie kredytobiorcy.
Podstawy do unieważnienia umowy BNP Paribas
Umowy kredytowe BNP Paribas dotyczące kredytów frankowych nie precyzowały jednoznacznie kwoty kredytu w walucie, w której był udzielany i miał być wypłacony (w złotówkach). Taki brak jest przesłanką nieważności umowy kredytu oraz podstawą do sądowego ustalenia nieistnienia stosunku prawnego umowy kredytu.
Skutki unieważnienia umowy kredytowej:
- Wszelkie świadczenia pieniężne dokonane w ramach nieważnej umowy, zarówno przez kredytobiorcę, jak i bank, uznaje się za nienależne, co oznacza ich zwrot w nominalnych kwotach.
- Obejmuje to zwrot nie tylko rat kredytowych, ale także innych opłat pobranych przez bank, takich jak prowizja za udzielenie kredytu, ubezpieczenie niskiego wkładu własnego oraz ubezpieczenie pomostowe (do czasu wpisania hipoteki).
Frankowicze z Dominet Banku
W umowach kredytowych Dominet Banku istniała klauzula umożliwiająca wypłatę kredytu bezpośrednio w walucie obcej, jednak dotyczyła ona głównie kredytów przeznaczonych na spłatę wcześniejszych zobowiązań waloryzowanych walutowo (indeksowanych lub denominowanych). Możliwość dochodzenia roszczeń jest w takiej sytuacji uzależniona od tego, czy faktycznie bank udzielający tego wcześniejszego kredytu przyjął środki w tej walucie obcej na jego całkowitą przedterminową spłatę. Skorzystanie z tej opcji zależało od akceptacji przez bank udzielający pierwotnego kredytu spłaty w walucie obcej. Nie wszystkie instytucje finansowe przewidywały taką możliwość w swoich umowach, co sprawiało, że opcja wyboru waluty wypłaty w Dominet Banku często pozostawała martwym uprawnieniem kredytobiorcy.
Waluta spłaty kredytu denominowanego w BNP Paribas
Niektóre umowy kredytowe poprzedników prawnych BNP Paribas przewidywały – jako dodatkową – możliwość spłaty kredytu środkami w walucie obcej. Nie stanowi to jednak samoistnej przeszkody w dochodzeniu roszczeń przez Frankowicza, ponieważ kluczową kwestią pozostaje brak oznaczenia w umowie kwoty kredytu w walucie polskiej.
Sąd Najwyższy wielokrotnie orzekał, że kredyty denominowane do waluty obcej nie są „kredytami walutowymi,” lecz kredytami złotówkowymi, gdzie waloryzacja odbywa się na podstawie kursu waluty obcej. Od kredytu indeksowanego odróżnia go jedynie dodatkowe przeliczenie kursowe banku – na etapie przedkontraktowym, przy przenoszeniu do projektu umowy kwoty kredytu wyrażonej pierwotnie we wniosku kredytowym w walucie polskiej.
Uchwała SN III CZP 25/22
Decydujące znaczenie dla tej kwestii ma uchwała Sądu Najwyższego III CZP 25/22, w której stwierdzono, że:
- Klauzule przeliczeniowe w kredytach denominowanych nie mogą być zastąpione innym mechanizmem przeliczeniowym (dotyczy to również obliczenia kwoty PLN wypłacanej kredytobiorcy).
- Kredyt denominowany nie może być utrzymany w mocy bez klauzul przeliczeniowych.
Dla kredytobiorców oznacza to szansę na skuteczne dochodzenie roszczeń restytucyjnych, mimo że umowa przewidywała możliwość spłaty w walucie denominacji.
Frankowicze z BNP Paribas
Kredytobiorcy BNP Paribas mają realną szansę na zakwestionowanie ważności umów kredytów frankowych i odzyskanie środków pobranych przez bank na ich podstawie. Każda sprawa wymaga jednak indywidualnej analizy.
Kancelaria Mędrecki, Wilk i Wspólnicy specjalizuje się w prawie bankowym, z bogatym doświadczeniem w prowadzeniu spraw dotyczących kredytów frankowych. Oferujemy pomoc w identyfikacji klauzul abuzywnych, składaniu reklamacji do banków oraz reprezentowaniu klientów przed sądami.
